Czy obecne kryteria screeningu raka płuca wykluczają 2/3 pacjentów?

KONFERENCJE

2025-11-21 | Aktualności

Charakterystyka badania i populacji pacjentów z rakiem płuca

Badanie retrospektywne przeprowadzone w ośrodku akademickim objęło 997 pacjentów z rozpoznaniem raka płuca w latach 2018-2023, z obserwacją do 2024 roku. Analizowano zgodność pacjentów z kryteriami przesiewowymi US Preventive Services Task Force (USPSTF) z 2021 roku, które obejmują wiek 50-80 lat, historię palenia wynoszącą co najmniej 20 lat oraz aktywne palenie lub zaprzestanie w ciągu ostatnich 15 lat. Dodatkowo przeprowadzono modelowanie rozszerzonych kryteriów przesiewowych oraz oceniono potencjalną skuteczność screeningu opartego wyłącznie na kryterium wieku.

Populacja badana obejmowała 997 chorych z medianą wieku 67 lat, wśród których 58% stanowiły kobiety. Rozkład etniczny przedstawiał się następująco: 68% osób rasy białej, 16% Afroamerykanów, 7,5% Azjatów i 4,1% osób pochodzenia latynoskiego. Pod względem histopatologicznym dominował gruczolakorak, stanowiący 66% wszystkich przypadków, następnie rak płaskonabłonkowy występujący u 15% pacjentów oraz rak drobnokomórkowy u 7% chorych. Szczególnie istotne było stwierdzenie, że prawie 25% wszystkich pacjentów nigdy nie paliło tytoniu, co podkreśla znaczenie czynników ryzyka niezwiązanych z paleniem w rozwoju raka płuca. Rak płuca pozostaje główną przyczyną zgonów związanych z nowotworami na świecie, przewyższając łączną liczbę zgonów z powodu raka piersi, prostaty i jelita grubego, przy czym 75% przypadków diagnozuje się w stadium zaawansowanym.

Czy obecne kryteria USPSTF wykrywają większość przypadków raka płuca?

Kluczowym odkryciem badania było stwierdzenie, że jedynie 35,1% pacjentów z rakiem płuca spełniało obowiązujące kryteria USPSTF, co oznacza, że aż 64,9% chorych nie kwalifikowałoby się do przesiewu mimo rozwoju choroby nowotworowej. Grupa niespełniająca kryteriów charakteryzowała się istotnie odmiennym profilem demograficznym i klinicznym. Obejmowała większy odsetek kobiet wynoszący 61% w porównaniu do 52% w grupie spełniającej kryteria oraz więcej osób pochodzenia azjatyckiego stanowiących 9,6% wobec 3,7%. W tej grupie dominował gruczolakorak występujący u 72% pacjentów w porównaniu do 55% w grupie kwalifikującej się do screeningu. Co szczególnie istotne, 38% pacjentów niespełniających kryteriów nigdy nie paliło tytoniu, a kolejne 57% stanowili byli palacze, którzy zaprzestali palenia ponad 15 lat wcześniej lub palili mniej niż 20 lat. Paradoksalnie, pacjenci nieobjęci kryteriami przesiewowymi wykazywali lepsze rokowanie z medianą przeżycia wynoszącą 9,5 roku w porównaniu do 4,4 roku w grupie spełniającej kryteria USPSTF, przy współczynniku ryzyka zgonu wynoszącym 0,67. Grupa niespełniająca kryteriów miała również więcej rozpoznań w stadium I choroby, wynoszących 28% w porównaniu do 21% w grupie spełniającej kryteria.

Analiza przyczyn wykluczenia z programu przesiewowego wykazała, że największą grupę stanowiło 247 pacjentów, którzy nigdy nie palili, następnie 134 osoby, które zaprzestały palenia ponad 15 lat przed rozpoznaniem, 65 pacjentów z historią palenia poniżej 20 lat oraz 41 osób w wieku poza zakresem 50-80 lat. Modelowanie rozszerzonych kryteriów wykazało, że poszerzenie zakresu wieku do 40-85 lat, obniżenie progu do 10 lat i zniesienie ograniczenia czasowego od zaprzestania palenia zwiększyłoby wykrywalność do 62,1%, jednak nadal wykluczonych pozostałoby wszystkich 247 nigdy niepalących pacjentów. Natomiast przesiew oparty wyłącznie na kryterium wieku 40-85 lat objąłby 93,9% wszystkich przypadków raka płuca, potencjalnie zapobiegając 26 124 zgonom rocznie przy koszcie 101 000 dolarów na uratowane życie. Wśród pacjentów kwalifikujących się do screeningu według kryteriów USPSTF tylko 12,6% faktycznie przeszło badanie przesiewowe LDCT, co wskazuje na dramatycznie niskie uczestnictwo w programie nawet wśród osób uprawnionych.

Analiza kosztów i korzyści ekonomicznych screeningu uniwersalnego

Analiza ekonomiczna wykazała znaczącą przewagę screeningu raka płuca nad programami przesiewowymi raka piersi i jelita grubego. Koszt na uratowane życie w przypadku tomografii komputerowej niskiej dawki wyniósł 101 000 dolarów, podczas gdy dla mammografii było to 890 000 dolarów, a dla kolonoskopii 920 000 dolarów, co oznacza 6-7-krotnie lepszą opłacalność programu przesiewowego raka płuca. Dodatkowo, przesunięcie stadiów zaawansowania w kierunku wczesnego wykrywania generowałoby znaczące oszczędności systemowe. Koszt leczenia raka płuca w stadium IV z zastosowaniem nowoczesnej immunoterapii lub terapii celowanej wynosi 380 000-520 000 dolarów w ciągu dwóch lat, podczas gdy leczenie stadium I kosztuje jedynie 53 000-67 000 dolarów. Przy założeniu wykrywania 30% przypadków w stadium I, roczne oszczędności wyniosłyby 24,76 miliarda dolarów, znacznie przewyższając koszty programu przesiewowego wynoszące 2,6 miliarda dolarów. Program przesiewowy osiągnąłby neutralność kosztową przy 76% uczestnictwie wyłącznie dzięki oszczędnościom wynikającym z tańszego leczenia wcześniejszych stadiów choroby. Ryzyko związane z promieniowaniem jest minimalne, gdyż na każdy nowotwór indukowany promieniowaniem przypada 1800 zgonów z powodu raka płuca, którym udało się zapobiec dzięki screeningowi. Badanie LDCT oprócz wykrywania raka płuca identyfikuje również inne istotne klinicznie patologie, takie jak zwapnienia naczyń wieńcowych, rozedmę płuc, tętniaki aorty oraz osteoporozę, co może dodatkowo zmniejszać śmiertelność ogólną i zwiększać wartość programu przesiewowego.

Implikacje dla praktyki klinicznej i konieczność rewizji wytycznych

Badanie to dostarcza przekonujących dowodów na nieadekwatność obecnych kryteriów przesiewowych USPSTF, które pomijają prawie dwie trzecie pacjentów z rakiem płuca, szczególnie kobiety, osoby niepalące i przedstawicieli mniejszości etnicznych. Rozszerzenie programu przesiewowego na podstawie kryterium wieku mogłoby znacząco poprawić wczesne wykrywanie, zmniejszyć liczbę zgonów z powodu raka płuca oraz przynieść istotne oszczędności systemowe przy jednoczesnym zmniejszeniu nierówności zdrowotnych. Wyniki sugerują pilną potrzebę rewizji obecnych wytycznych oraz intensyfikacji działań edukacyjnych wśród lekarzy i pacjentów w celu zwiększenia świadomości i uczestnictwa w programach przesiewowych. Implementacja szerszych kryteriów przesiewowych mogłaby przekształcić krajobraz wczesnego wykrywania raka płuca, oferując korzyści porównywalne lub przewyższające ustalone programy przesiewowe innych nowotworów. Szczególnie istotne jest zwrócenie uwagi na rosnącą liczbę zachorowań wśród osób nigdy niepalących oraz wpływ czynników środowiskowych takich jak radon, zanieczyszczenie powietrza i ekspozycja zawodowa, które nie są uwzględniane w obecnych kryteriach kwalifikacji do screeningu.

Podsumowanie

Badanie 997 pacjentów z rakiem płuca wykazało, że tylko 35% spełniało kryteria przesiewowe USPSTF, podczas gdy 65% chorych - głównie kobiety, osoby niepalące i przedstawiciele mniejszości etnicznych - pozostawało poza programem screeningu mimo rozwoju nowotworu. Modelowanie uniwersalnego screeningu LDCT w wieku 40-85 lat zwiększyłoby wykrywalność do 94% przypadków, zapobiegając 26 124 zgonom rocznie przy koszcie 101 000 USD na uratowane życie - 6-7 razy taniej niż mammografia lub kolonoskopia. Przesunięcie wykrywania w kierunku stadium I generowałoby oszczędności 24,76 mld USD rocznie, przewyższając koszty programu. Wyniki sugerują pilną potrzebę rewizji wytycznych USPSTF i przejścia na kryteria wiekowe, co mogłoby znacząco poprawić wczesne wykrywanie raka płuca i zmniejszyć nierówności zdrowotne.