Używamy plików cookie

Założenia i metodologia badania

Przeprowadzono retrospektywne badanie kohortowe z wykorzystaniem bazy danych TriNetX, obejmującej dane z elektronicznej dokumentacji medycznej ponad 120 organizacji opieki zdrowotnej. Badanie wykorzystało metodę propensity score matching w celu wyrównania grup pod względem charakterystyk wyjściowych. Analizowano dane pacjentów z cukrzycą typu 2 w okresie od 1 stycznia 2015 roku do 30 września 2022 roku, z dwuletnim okresem obserwacji po rozpoczęciu leczenia.

Populację badaną stanowiło 185 066 pacjentów z cukrzycą typu 2 w wieku 18 lat lub starszych, z poziomem HbA1c równym lub wyższym niż 6,5%. Średni wiek badanych wynosił 59,0 lat, a 50,5% stanowiły kobiety. Grupa obejmowała pacjentów różnego pochodzenia etnicznego: 61,2% stanowili pacjenci rasy białej, 18,0% pochodzenia afroamerykańskiego, 9,7% pochodzenia latynoskiego oraz 3,3% pochodzenia azjatyckiego. Pacjentów podzielono na dwie grupy na podstawie stosowania agonistów receptora GLP-1, przy czym do grupy leczonej włączano jedynie pacjentów, którzy otrzymali co najmniej dwie recepty na te leki w odstępie minimum 6 miesięcy. W analizie uwzględniono następujące leki: semaglutyd, dulaglutyd, liraglutyd, egzenatyd, tizepatyd i liksysenatyd. Po zastosowaniu propensity score matching obie grupy były dobrze dopasowane pod względem demografii, chorób współistniejących, stosowanych leków i wartości laboratoryjnych.

Wyniki główne: ryzyko retinopatii i powikłań

Badanie wykazało, że stosowanie agonistów receptora GLP-1 wiązało się z niewielkim wzrostem ryzyka rozwoju nowej retinopatii cukrzycowej. W ciągu dwuletniego okresu obserwacji retinopatię cukrzycową rozwinęło 5037 pacjentów w grupie stosującej GLP-1 RAs w porównaniu z 4938 pacjentami w grupie kontrolnej, co odpowiadało współczynnikowi ryzyka HR 1,07 i było istotne statystycznie. Jednocześnie nie stwierdzono istotnej statystycznie różnicy w częstości występowania niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego przedniej między grupami - 96 przypadków w grupie leczonej w porównaniu z 79 przypadkami w grupie kontrolnej. Szczególnie istotne okazały się wyniki dotyczące poważnych powikłań retinopatii cukrzycowej - pacjenci leczeni agonistami GLP-1 mieli znacznie mniejsze ryzyko rozwoju powikłań zagrażających widzeniu, w tym krwotoku do ciała szklistego, jaskry neowaskularnej oraz ślepoty. Częstość jaskry neowaskularnej wynosiła 446 przypadków w grupie leczonej w porównaniu z 559 przypadkami w grupie kontrolnej, co przekładało się na 22% redukcję ryzyka. Istotne statystycznie okazało się również zmniejszenie częstości ślepoty - 2313 przypadków w grupie leczonej w porównaniu z 3051 przypadkami w grupie kontrolnej, co oznaczało 24% redukcję ryzyka ślepoty w całej grupie badanej.

Analiza podgrup: pacjenci z wcześniejszą retinopatią

W analizie podgrupy 32 695 pacjentów z wcześniej rozpoznaną retinopatią cukrzycową nie stwierdzono związku między stosowaniem agonistów GLP-1 a progresją do proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej lub rozwojem obrzęku plamki. Progresję do proliferacyjnej retinopatii cukrzycowej odnotowano u 1121 pacjentów w grupie leczonej w porównaniu z 1039 pacjentami w grupie kontrolnej, natomiast obrzęk plamki rozwinął się u 7390 pacjentów leczonych agonistami GLP-1 w porównaniu z 7425 pacjentami z grupy kontrolnej. Istotnie mniejszą częstość występowania odnotowano w przypadku krwotoku do ciała szklistego - 1135 przypadków w grupie leczonej w porównaniu z 1542 przypadkami w grupie kontrolnej, co oznaczało 26% redukcję ryzyka. Jaskrę neowaskularną stwierdzono u 434 pacjentów w grupie leczonej w porównaniu z 562 przypadkami w grupie kontrolnej, co przekładało się na 22% redukcję ryzyka. Zmniejszoną potrzebę interwencji leczniczych stwierdzono w przypadku laseroterapii - 698 zabiegów w grupie leczonej w porównaniu z 894 w grupie kontrolnej, witrektomii - 445 w porównaniu z 722 zabiegami, co oznaczało 38% redukcję potrzeby tego zabiegu, oraz leczenia inhibitorami VEGF - 296 w porównaniu z 355 przypadkami. Ryzyko ślepoty w tej podgrupie było o 30% niższe u pacjentów stosujących agonisty GLP-1 - 1280 przypadków w porównaniu z 1833 przypadkami w grupie kontrolnej. Dodatkowo przeprowadzono analizę porównującą pacjentów z diagnozą cukrzycy typu 2 poniżej 10 lat w porównaniu z powyżej 10 lat, która wykazała podobną częstość występowania powikłań okulistycznych, co wskazuje na nieistotny wpływ czasu trwania choroby na uzyskane wyniki.

Potencjalne mechanizmy ochronne i ograniczenia badania

Wyniki badania sugerują, że agonisty receptora GLP-1 mogą wywierać ochronny wpływ na późne powikłania retinopatii cukrzycowej zagrażające widzeniu, mimo niewielkiego wzrostu ryzyka pojawienia się nowej retinopatii. Mechanizmy tej potencjalnej ochrony mogą obejmować poprawę kontroli glikemicznej poprzez obniżenie HbA1c, efekty naczynioprotekcyjne związane z redukcją masy ciała oraz poprawą funkcji sercowo-naczyniowej i nerek, a także możliwy bezpośredni wpływ na tkankę siatkówki. Ograniczenia badania obejmują brak danych o tempie poprawy glikemii i jej wpływie na retinopatię cukrzycową, oparcie analizy na kodach medycznych zamiast bezpośrednich wyników badań okulistycznych, brak analizy różnic między poszczególnymi lekami z grupy agonistów GLP-1 oraz możliwe czynniki zakłócające związane z różnicami w dostępie do opieki medycznej. Autorzy podkreślają także, że pewne grupy demograficzne, takie jak pacjenci pochodzenia azjatyckiego, czarnoskórzy i pochodzenia latynoskiego, mogą mieć ograniczony dostęp do przepisywania agonistów GLP-1, co może wpływać na generalizację wyników. Autorzy podkreślają konieczność regularnego monitorowania okulistycznego wszystkich pacjentów z cukrzycą typu 2 leczonych agonistami GLP-1, niezależnie od obecności wcześniejszej retinopatii cukrzycowej. Badanie dostarcza istotnych dowodów na to, że korzyści wynikające ze zmniejszenia ryzyka ciężkich powikłań okulistycznych mogą przeważać nad niewielkim wzrostem ryzyka rozwoju nowej retinopatii cukrzycowej, a także sugeruje potencjalne korzyści ekonomiczne związane z mniejszą potrzebą kosztownych interwencji okulistycznych.

Podsumowanie

Badanie obejmujące pacjentów z cukrzycą typu 2 wykazało, że stosowanie agonistów receptora GLP-1 wiąże się z niewielkim wzrostem ryzyka nowej retinopatii cukrzycowej, ale jednocześnie znaczną redukcją ryzyka ciężkich powikłań okulistycznych, takich jak ślepota czy jaskra neowaskularna. Korzyści te mogą wynikać z poprawy kontroli glikemii, redukcji masy ciała oraz efektów naczynioprotekcyjnych. U pacjentów z wcześniejszą retinopatią zmniejszono również potrzebę interwencji, takich jak witrektomia czy laseroterapia. Wyniki sugerują, że regularne monitorowanie okulistyczne i odpowiedni dobór terapii mogą przynieść długoterminowe korzyści dla wzroku pacjentów z cukrzycą typu 2. Dla lekarzy to istotny sygnał przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych.

Bibliografia

1. Ramsey DJ, Makwana B, Dani SS, et al. GLP-1 Receptor Agonists and Sight-Threatening Ophthalmic Complications in Patients With Type 2 Diabetes. JAMA Netw Open. 2025;8(8):e2526321. doi:10.1001/jamanetworkopen.2025.26321