Jak skutecznie leczyć zawroty głowy bez ryzyka senności pacjenta?

KONFERENCJE

2025-11-10 | Aktualności

Jak zaprojektowano badanie porównujące trzy schematy leczenia zawrotów głowy?

Badanie przeprowadzone w National Taiwan University Hospital miało charakter potrójnie randomizowanego, podwójnie zaślepionego badania klinicznego. Jego celem było porównanie skuteczności trzech schematów leczenia ostrych zawrotów głowy obwodowych: standardowej difenhydraminy, wodorowęglanu sodu oraz terapii łączonej obydwoma lekami. Badanie prowadzono od stycznia do listopada 2023 roku na oddziale ratunkowym, gdzie zawroty głowy stanowią częstą przyczynę zgłoszeń, szczególnie wśród starszych pacjentów. Badanie było ograniczone do godzin dziennych w dni powszednie ze względu na dostępność personelu badawczego.

Do badania włączono 225 dorosłych pacjentów zgłaszających się z ostrymi zawrotami głowy trwającymi nie dłużej niż 24 godziny od początku objawów. Wykluczono osoby w ciąży, pacjentów z niewydolnością serca przekraczającą klasę I według NYHA, przewlekłą chorobą nerek w stadium II lub wyższym, oraz tych, którzy wcześniej przyjmowali leki stosowane w zawrotach głowy. Pacjenci z podejrzeniem zawrotów pochodzenia ośrodkowego, alergią na badane leki oraz ci, którzy doświadczyli więcej niż 5 epizodów zawrotów w ciągu ostatnich 24 godzin, również nie kwalifikowali się do badania. Ostatecznie analizą objęto 222 osoby o średniej wieku 57,9 lat, wśród których 67,6% stanowiły kobiety. Około 60% uczestników miało wcześniejsze epizody zawrotów głowy, a średni czas od wystąpienia objawów do zgłoszenia się na oddział ratunkowy wynosił 6,5 godziny.

Metodyka podawania leków i oceny skuteczności

Uczestnicy zostali losowo przydzieleni w stosunku 1:1:1 do trzech grup terapeutycznych przy użyciu randomizacji blokowej z wielkością bloku wynoszącą 9. Grupa A otrzymała standardowe leczenie w postaci 30 mg difenhydraminy w 100 ml soli fizjologicznej dożylnie, grupa B otrzymała 66,4 mEq wodorowęglanu sodu w 100 ml soli fizjologicznej dożylnie, co odpowiada około 1 mEq/kg masy ciała, natomiast grupa C otrzymała kombinację obu leków - difenhydraminę w 100 ml soli fizjologicznej dożylnie oraz wodorowęglan sodu podawany powoli dożylnie przez 2 minuty. Leki były podawane w ciągu 10-20 minut. Ocenę skuteczności leczenia przeprowadzano za pomocą 10-stopniowej wizualnej skali analogowej VAS dla zawrotów głowy i nudności, mierząc nasilenie objawów przed podaniem leku oraz po 30 i 60 minutach od rozpoczęcia terapii. Dodatkowo po 60 minutach oceniano nasilenie zawrotów głowy po obrocie głowy o 45 stopni w prawo i lewo oraz podczas próby chodzenia. Monitorowano również potrzebę zastosowania leczenia ratunkowego, długość pobytu na oddziale ratunkowym oraz występowanie działań niepożądanych.

Która terapia okazała się najskuteczniejsza w redukcji zawrotów głowy?

Po 60 minutach od podania leku największą poprawę w zakresie zawrotów głowy zaobserwowano w grupie C otrzymującej terapię łączoną, gdzie średni spadek w skali VAS wyniósł 5,6 punktu w porównaniu do 4,4 punktu w grupie otrzymującej samą difenhydraminę. Różnica ta była istotna statystycznie i miała znaczenie kliniczne. Wyjściowe średnie wartości VAS dla zawrotów głowy wynosiły 7,8 w grupie A, 8,2 w grupie B i 8,2 w grupie C. Sam wodorowęglan sodu wykazał podobną skuteczność do difenhydraminy ze średnim spadkiem VAS wynoszącym 5,1 punktu, jednak różnica między grupą B a grupą A nie była istotna statystycznie. Po 30 minutach grupa C wykazała lepszą redukcję nudności w porównaniu z grupą B ze spadkiem VAS wynoszącym odpowiednio 3,8 versus 2,4 punktu. Potrzeba zastosowania leczenia ratunkowego była znacząco niższa w grupie terapii łączonej, gdzie wymagało go tylko 17,8% pacjentów w porównaniu do 46,7% w grupie difenhydraminy. Nie stwierdzono istotnych różnic między grupami w zakresie redukcji nudności po 60 minutach, zmian w odczuwaniu zawrotów głowy po ruchach głowy, subiektywnych ograniczeń w chodzeniu ani długości pobytu na oddziale ratunkowym. Analiza podgrup wykazała, że terapia łączona była szczególnie skuteczna u mężczyzn, młodszych pacjentów oraz osób bez wcześniejszych epizodów zawrotów głowy w porównaniu z samą difenhydraminą.

Profil bezpieczeństwa i działania niepożądane poszczególnych terapii

Profil bezpieczeństwa różnił się znacząco między grupami. Senność wystąpiła u 78,7% pacjentów otrzymujących samą difenhydraminę i u 72,6% otrzymujących terapię łączoną, podczas gdy w grupie wodorowęglanu sodu tylko 8,1% pacjentów zgłaszało ten objaw. Umiarkowana senność była istotnie częstsza w grupach otrzymujących difenhydraminę - wystąpiła u 38,7% pacjentów w grupie A, 30,1% w grupie C i tylko 8,1% w grupie B. Z kolei dyskomfort podczas wstrzyknięcia był częściej zgłaszany przez pacjentów otrzymujących wodorowęglan sodu - wystąpił u 8,0% pacjentów w grupie A, 17,6% w grupie B i 28,8% w grupie C. Nie odnotowano ciężkich zdarzeń niepożądanych takich jak reakcje alergiczne czy hipotensja podczas badania. Jeden pacjent z grupy B został hospitalizowany trzeciego dnia z powodu krwawienia z przewodu pokarmowego, jednak nie było to związane z badanym leczeniem. Pacjenci byli obserwowani przez 14 dni po zakończeniu badania w celu wykluczenia późnych działań niepożądanych.

Mechanizm działania wodorowęglanu sodu w leczeniu zawrotów głowy może obejmować zwiększenie przepływu krwi w uchu wewnętrznym, bezpośrednie hamowanie aktywności neuronów jądra przedsionkowego przyśrodkowego oraz poprawę perfuzji mózgowej. Badania na modelach zwierzęcych wykazały, że wodorowęglan sodu może również zmniejszać aktywację ciała migdałowatego po ekspozycji na hipergrawitację oraz zwiększać przepływ krwi w ślimaku zarówno w warunkach normalnych, jak i w przypadku wodniaków błędnika. W przeciwieństwie do leków antyhistaminowych, wodorowęglan sodu nie powoduje senności ani zaburzeń równowagi, co stanowi istotną zaletę kliniczną. Analiza z wykorzystaniem uogólnionych równań estymujących potwierdziła, że wzorzec odpowiedzi na leczenie w grupach B i C różnił się istotnie od grupy A w czasie, przy czym grupa C wykazywała istotną redukcję VAS we wszystkich czterech punktach czasowych oceny.

Implikacje kliniczne i ograniczenia badania

Badanie to ma istotne implikacje dla praktyki klinicznej, szczególnie w warunkach oddziału ratunkowego. Terapia łączona difenhydraminy z wodorowęglanem sodu może przynieść szybsze ustąpienie objawów zawrotów głowy i zmniejszyć konieczność stosowania dodatkowego leczenia. Dla pacjentów aktywnych zawodowo, prowadzących pojazdy lub narażonych na ryzyko upadków, wodorowęglan sodu może stanowić bezpieczniejszą alternatywę dla standardowych leków sedatywnych. Wyniki sugerują, że u młodszych mężczyzn bez wywiadu zawrotów głowy warto rozważyć zastosowanie wodorowęglanu sodu samodzielnie lub w kombinacji z difenhydraminą. Należy jednak pamiętać o ograniczeniach badania, które obejmują jego jednoośrodkowy charakter, brak grupy placebo z przyczyn etycznych, subiektywną ocenę objawów za pomocą skali VAS oraz brak określenia konkretnych typów zawrotów obwodowych takich jak łagodne napadowe położeniowe zawroty głowy czy zapalenie nerwu przedsionkowego. Badanie to otwiera nowe perspektywy w leczeniu ostrych zawrotów głowy obwodowych, oferując skuteczną opcję terapeutyczną z mniejszym ryzykiem sedacji. Konieczne są jednak dalsze badania wieloośrodkowe w celu walidacji tych wyników oraz określenia, które typy zawrotów obwodowych najlepiej reagują na leczenie wodorowęglanem sodu.

Podsumowanie

Randomizowane badanie kliniczne z udziałem 222 pacjentów wykazało, że terapia łączona difenhydraminą i wodorowęglanem sodu jest najskuteczniejsza w leczeniu ostrych zawrotów głowy obwodowych, redukując objawy o 5,6 punktu VAS po 60 minutach. Sam wodorowęglan sodu wykazał porównywalną skuteczność do difenhydraminy (5,1 vs 4,4 punktu), ale powodował znacznie mniej senności (8,1% vs 78,7%). Terapia kombinowana zmniejszyła potrzebę leczenia ratunkowego do 17,8% w porównaniu z 46,7% przy monoterapii difenhydraminą. Wodorowęglan sodu może stanowić bezpieczniejszą alternatywę dla pacjentów aktywnych zawodowo lub prowadzących pojazdy, szczególnie u młodszych mężczyzn bez wywiadu zawrotów głowy.