Przedawkowanie – dlaczego pacjenci unikają oddziałów ratunkowych?

KONFERENCJE

2025-10-20 | Aktualności

Metodyka badania VOICES – analiza populacji narażonej na przedawkowanie

Przedstawione badanie stanowi przekrojową analizę telefonicznej ankiety VOICES, przeprowadzonej w latach 2023–2024 wśród dorosłych osób używających narkotyków w czterech stanach USA: New Jersey, Wisconsin, Michigan oraz New Mexico. Rekrutację uczestników prowadzono za pośrednictwem organizacji zajmujących się redukcją szkód, ośrodków leczenia uzależnień oraz instytucji pomocy społecznej. Uczestnicy rekrutowani byli poprzez dystrybucję kart rekrutacyjnych z unikalnym kodem alfanumerycznym i numerem infolinii, a w niektórych lokalizacjach mogli dzielić się kodem z maksymalnie dwoma osobami ze swojego otoczenia społecznego. Do badania kwalifikowały się osoby pełnoletnie, które w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy używały kokainy, opioidów lub metamfetaminy. Wywiady prowadzono głównie w godzinach pracy w odpowiedniej strefie czasowej, a badanie oferowano zarówno w języku angielskim, jak i hiszpańskim. Respondenci, po ukończeniu ankiety trwającej mniej niż trzydzieści minut, otrzymywali rekompensatę w postaci karty podarunkowej o wartości 25 dolarów.

Populację badaną stanowiło 2097 osób o medianie wieku 42 lata, w tym 1165 mężczyzn stanowiących 55,6 procent próby oraz 932 kobiety stanowiące 44,4 procent. Analiza demograficzna wykazała zróżnicowanie etniczne grupy badanej: 571 osób zidentyfikowało się jako czarnoskóre, 539 jako Latynosi, 171 jako rdzenni Amerykanie lub mieszkańcy Alaski, 699 jako osoby białe, 67 jako osoby wielorasowe, 40 jako osoby innej rasy lub pochodzenia etnicznego, a 10 nie podało tej informacji. Spośród całej próby 538 osób, co stanowi 25,7 procent, doświadczyło co najmniej jednego nieśmiertelnego przedawkowania w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, przy czym 314 osób z tej grupy, czyli 58,4 procent, przeżyło dwa lub więcej takich zdarzeń. Rozkład geograficzny istotnie statystycznie różnił się między osobami z historią przedawkowania a tymi bez takiego doświadczenia, przy czym w grupie z nieśmiertelnym przedawkowaniem najczęstszym stanem był New Jersey z 169 respondentami stanowiącymi 31,4 procent, natomiast w grupie bez przedawkowania najczęstszym stanem było New Mexico z 547 osobami stanowiącymi 35,1 procent. Osoby z historią przedawkowania charakteryzowały się istotnie statystycznie wyższym poziomem obaw o stabilność mieszkaniową, gdzie 65,6 procent martwiło się o możliwość utraty miejsca zamieszkania w porównaniu z 53,4 procent osób bez przedawkowania. Trudności z opłacaniem rachunków domowych zgłaszało 82,2 procent osób po przedawkowaniu wobec 73 procent osób bez takiego doświadczenia, a kontakt z systemem sprawiedliwości karnej dotyczył 39,6 procent grupy z przedawkowaniem w porównaniu z 30,7 procent grupy bez przedawkowania. Wszystkie wymienione różnice były istotne statystycznie. Osoby po nieśmiertelnym przedawkowaniu częściej używały opioidów w połączeniu ze stymulantami, co dotyczyło 64,7 procent tej grupy wobec 55,2 procent grupy bez przedawkowania, oraz częściej celowo mieszały substancje w ciągu ostatnich trzydziestu dni, co zgłosiło 58,7 procent wobec 49,4 procent odpowiednio, przy czym obie różnice były istotne statystycznie.

Ile osób faktycznie trafia do szpitala po przedawkowaniu?

Najważniejsze ustalenia badania wskazują, że w przypadku ostatniego incydentu nieśmiertelnego przedawkowania nalokson został zastosowany u 430 spośród 524 osób, co stanowi 82,1 procent przypadków. Wezwanie służb ratunkowych pod numer 911 miało miejsce w 328 z 535 przypadków, czyli 61,3 procent zdarzeń, natomiast do oddziału ratunkowego trafiło 253 spośród 538 osób, co odpowiada 47 procentom wszystkich przypadków przedawkowania. Analiza wieloczynnikowa wykazała, że prawdopodobieństwo wezwania pomocy było istotnie statystycznie wyższe wśród mieszkańców New Jersey w porównaniu z Wisconsin, gdzie skorygowany iloraz szans wynosił 3,24, osób czarnoskórych w porównaniu z osobami białymi ze skorygowanym ilorazem szans 1,79, oraz osób używających narkotyków kilka razy w miesiącu w porównaniu z osobami nieużywającymi w momencie wywiadu, gdzie skorygowany iloraz szans wynosił 3,83. Zastosowanie naloksonu było istotnie statystycznie częstsze u osób, które doświadczyły dwóch lub więcej przedawkowań w ciągu roku ze skorygowanym ilorazem szans 1,73, u osób celowo mieszających substancje w ostatnich trzydziestu dniach również ze skorygowanym ilorazem szans 1,73, oraz u osób posiadających nalokson w momencie wywiadu ze skorygowanym ilorazem szans 2,36. Posiadanie ubezpieczenia Medicaid było istotnie statystycznie związane z wyższym prawdopodobieństwem otrzymania naloksonu w porównaniu z osobami nieubezpieczonymi lub posiadającymi inne źródła ubezpieczenia, gdzie brak ubezpieczenia lub ubezpieczenie inne niż Medicaid charakteryzował się skorygowanym ilorazem szans 0,24. Wśród osób, dla których wezwano służby ratunkowe, czarnoskóra rasa była jedynym czynnikiem istotnie statystycznie związanym z wizytą w oddziale ratunkowym ze skorygowanym ilorazem szans 2,89 w porównaniu z osobami białymi.

Dlaczego pacjenci unikają wzywania służb ratunkowych?

Analiza przyczyn nie wezwania służb ratunkowych ujawniła, że najczęstszym powodem było odzyskanie przytomności bez konieczności stosowania naloksonu, co zgłosiło 61 osób stanowiących 28,6 procent respondentów spośród 213 osób, które nie wezwały pomocy. Drugą najczęstszą przyczyną było skuteczne podanie naloksonu przez świadka zdarzenia, co wskazało 57 osób, czyli 26,8 procent. Trzecim istotnym powodem był lęk przed interwencją organów ścigania, który zgłosiło 46 osób, co stanowi 21,6 procent. Mniej powszechne przyczyny obejmowały bezpośredni transport do szpitala bez angażowania służb ratunkowych, zgłoszony przez 10 osób stanowiących 4,7 procent, oraz bycie samemu w momencie zdarzenia, co dotyczyło 8 osób, czyli 3,8 procent przypadków. Wśród 260 osób, które trafiły do oddziału ratunkowego, najczęściej otrzymywaną usługą było wydanie naloksonu do użytku domowego, co miało miejsce u 150 osób, co stanowi 61,5 procent. Następnie 135 osób, czyli 51,9 procent, otrzymało skierowanie do programu leczenia uzależnień. Mniej powszechne było otrzymanie buprenorfiny, co zgłosiło 57 osób stanowiących 21,9 procent, oraz metadonu, który otrzymało 42 osoby, co stanowi 16,2 procent. Opieka związana z problemami zdrowotnymi niezwiązanymi z przedawkowaniem była świadczona 89 osobom, czyli 34,2 procent pacjentów.

Implikacje kliniczne – jak poprawić opiekę po przedawkowaniu

Wyniki badania wskazują, że tylko nieco ponad połowa incydentów nieśmiertelnego przedawkowania kończy się wizytą w oddziale ratunkowym, co ma istotne implikacje dla organizacji opieki zdrowotnej i strategii zdrowia publicznego. Znaczna część osób, które doświadczyły przedawkowania, zarządza tym kryzysem bez formalnej interwencji medycznej, często dzięki dostępności naloksonu podawanego przez świadków zdarzenia lub własnym strategiom radzenia sobie. Równocześnie badanie ujawnia, że osoby docierające do oddziałów ratunkowych stosunkowo rzadko otrzymują leki stosowane w terapii uzależnienia od opioidów, co może ograniczać długoterminowe zaangażowanie w leczenie i zwiększać ryzyko kolejnych przedawkowań. Osoby, które przeżyły nieśmiertelne przedawkowanie, charakteryzują się podwyższonym ryzykiem zgonu z powodu przedawkowania, szczególnie w ciągu dwóch dni po incydencie, co czyni poprawę opieki po przedawkowaniu kluczową dla ratowania życia. Podawanie buprenorfiny w szpitalu wykazało związek ze zwiększonym zaangażowaniem w dalszą opiekę, a jej zastosowanie bezpośrednio po wizycie w szpitalu może istotnie zmniejszyć ryzyko przedawkowania w ciągu kolejnych sześciu miesięcy. Różnice w korzystaniu z usług medycznych związane z rasą, pochodzeniem etnicznym oraz czynnikami geograficznymi wymagają dalszych badań oraz dostosowania interwencji profilaktycznych do specyfiki poszczególnych populacji. Chociaż osoby czarnoskóre często wykazują większą niechęć do angażowania się w usługi z powodu wyższego poziomu kryminalizacji i stygmatyzacji, obecne badanie, podobnie jak inne analizy wykorzystujące ogólnokrajowe dane służb ratunkowych, wykazało że osoby czarnoskóre częściej przyjmują transport do szpitala po przedawkowaniu w porównaniu z osobami białymi, co wymaga dalszego zrozumienia.

Alternatywne modele opieki i wyzwania dla zdrowia publicznego

Badanie podkreśla konieczność zintegrowanego podejścia do opieki po przedawkowaniu, które uwzględnia zarówno osoby angażujące się w usługi ratunkowe i szpitalne, jak i te, które unikają formalnej opieki medycznej. Poprawa jakości usług ratunkowych, zmniejszenie stygmatyzacji oraz zapewnienie dostępu do leków stosowanych w leczeniu uzależnień bezpośrednio w oddziałach ratunkowych mogą zwiększyć skuteczność interwencji po przedawkowaniu. Polityki stanowe zachęcające do leków stosowanych w leczeniu uzależnienia od opioidów w szpitalach mogą mieć znaczący wpływ na wyniki leczenia pacjentów po wizycie szpitalnej związanej z nieśmiertelnym przedawkowaniem, w tym na większe przyjęcie buprenorfiny. Rozwój zespołów wsparcia rówieśniczego oraz programów outreach skierowanych do osób po przedawkowaniu, w szczególności tych, które nie trafiają do szpitala, stanowi ważny element strategii redukcji szkód. Programy prehospitalne podawania buprenorfiny pozwalają ratownikom medycznym na administrowanie leku na miejscu zdarzenia pacjentom, którzy doświadczyli przedawkowania, zamiast oczekiwania na transport do szpitala, co wykazało związek z poprawą kontynuacji opieki i może przynieść korzyści zarówno pacjentom odmawiającym transportu, jak i tym, którzy otrzymują dalszą obserwację i opiekę w oddziale ratunkowym. Niewielka liczba społeczności uruchomiła programy angażujące osoby po przedawkowaniu przy użyciu pracowników wsparcia rówieśniczego lub zespołów outreach ulicznego, szczególnie gdy osoby niechętnie angażują się w kontakt ze służbami ratunkowymi, jak na przykład Newark Community Street Team w Newark w New Jersey oraz Milwaukee Overdose Response Initiative w Milwaukee w Wisconsin, który łączy straż pożarną z pracownikami wsparcia rówieśniczego w celu wspomagania działań po przedawkowaniu, choć programy te w dużej mierze nie zostały jeszcze ocenione pod kątem ich wpływu. Centra stabilizacyjne zwane również centrami wytrzeźwień stanowią alternatywne miejsce docelowe dla osób, które nie wymagają złożonej interwencji medycznej, ale mogą skorzystać z monitoringu medycznego, połączenia z opieką oraz oceny w otoczeniu specjalnie zaprojektowanym do koncentracji na osobach przeżywających kryzys związany ze zdrowiem psychicznym lub używaniem substancji. Rozszerzenie tych programów wymaga jasnych regulacji, w tym zezwolenia ratownikom na transport pacjentów do centrum stabilizacyjnego zamiast szpitala, refundacji ze strony publicznych programów ubezpieczeniowych, odpowiedniego personelu oraz jasnej misji służenia osobom po przedawkowaniu, wykraczającej poza zapewnianie tymczasowych usług wytrzeźwienia. Skalowanie programów dystrybucji naloksonu poprzez apteki, kliniki, programy redukcji szkód oraz nowsze produkty dostępne bez recepty, które wspierane są również przez fundusze z ugód opioidowych oraz granty federalne, stanowi skuteczne podejście do redukcji śmiertelnych następstw przedawkowania. Lepsze dostosowanie programów prowadzonych przez świadków i rówieśników do formalnego systemu opieki może pomóc w zapewnieniu dostępności usług ratunkowych po zastosowaniu naloksonu.

Zrozumienie pełnego spektrum zdarzeń związanych z nieśmiertelnym przedawkowaniem, w tym tych nieobejmowanych przez tradycyjny nadzór epidemiologiczny oparty na danych służb ratunkowych, ma kluczowe znaczenie dla planowania zasobów zdrowia publicznego oraz oceny skuteczności szeroko zakrojonych programów prewencji przedawkowań na poziomie społeczności. Niniejsze badanie dostarcza pierwszego dużego oszacowania opartego na ankiecie dotyczącego tego, jaka proporcja zdarzeń związanych z przedawkowaniem nie wiąże się z wezwaniem służb ratunkowych, co rozszerza i uzupełnia istniejącą literaturę wykorzystującą dokumentację medyczną i badania jakościowe, które badały decyzję o wezwaniu pomocy oraz otrzymaniu leczenia w szpitalu po spotkaniu ze służbami ratunkowymi. Śledzenie całkowitej liczby nieśmiertelnych przedawkowań, które nie są leczone przez służby ratunkowe medyczne, może dostarczyć lepszego wglądu w skuteczność szerokich działań prewencyjnych w społecznościach. Dane zebrano w okresie, w którym wskaźniki śmiertelnych przedawkowań w trzech z czterech stanów, czyli New Jersey, Wisconsin i Michigan, ale nie w New Mexico, spadały ogólnie od swojego historycznego szczytu, chociaż trendy często nie były tak korzystne dla populacji mniejszościowych. Zrozumienie potencjalnych różnic rasowych i etnicznych w korzystaniu z usług po przedawkowaniu wymaga dalszych badań. Badanie ma jednak ograniczenia, w tym opieranie się na samoopisach dotyczących nieśmiertelnego przedawkowania, które jest stresującym zdarzeniem związanym z utratą pamięci i dlatego podlega błędowi przypominania. Projekt kwestionariusza oznacza posiadanie naloksonu i używanie narkotyków w czasie wywiadu, a nie w czasie przedawkowania, co sprawia że nie jest jasne, czy te zachowania zmieniły się w odpowiedzi na zdarzenie przedawkowania. Chociaż jest to duża i zróżnicowana próba społeczna osób, które doświadczyły nieśmiertelnego przedawkowania, jest ona ograniczona do czterech obszarów geograficznych i koncentruje się głównie na populacjach będących klientami programów leczenia uzależnień lub redukcji szkód, co oznacza że doświadczenia osób odłączonych od usług mogą być inne.

Podsumowanie

Badanie VOICES objęło 2097 osób używających narkotyków w czterech stanach USA i wykazało, że tylko 61% nieśmiertelnych przedawkowań skutkuje wezwaniem służb ratunkowych, a jedynie 47% wizytą w oddziale ratunkowym. Główne przyczyny unikania pomocy medycznej obejmują skuteczne podanie naloksonu przez świadków zdarzenia oraz lęk przed interwencją organów ścigania. Alarmująco niski odsetek pacjentów otrzymuje leki stosowane w leczeniu uzależnienia od opioidów – buprenorfinę otrzymało tylko 21,9%, a metadon 16,2% hospitalizowanych. Wyniki wskazują na pilną potrzebę wdrożenia alternatywnych modeli opieki, takich jak prehospitalne podawanie buprenorfiny przez ratowników medycznych, rozwój centrów stabilizacyjnych oraz programów wsparcia rówieśniczego dla osób unikających tradycyjnej opieki medycznej po przedawkowaniu. Identyfikacja czynników demograficznych i społecznych wpływających na korzystanie z usług postoverdose może pomóc w projektowaniu skuteczniejszych interwencji profilaktycznych i redukcji śmiertelności związanej z przedawkowaniem narkotyków.